Գիտակցությունը օբյեկտիվ իրականության սուբյեկտիվ արտացոլումն է և հանդիսանում է ուղեղի բարձրագույն ֆունկցիան։ Գիտակցության գործընթացը ընկալման, վերամշակման և նոր տեղեկատվության ստեղծման բարդ բազմափուլ հոգեֆիզիոլոգիական բացառիկ երևույթ է։
Գիտակցության բաղադրամասերն են ՝ ճանաչումը, չափանմուշի ձևավորումը (ազդակի, կերպարի, չափանմուշային նյարդային մոդելի կառուցումը), ազդակի, կերպարի չափանմուշային նյարդային մոդելի հիշումը և ստեղծագործությունը ՝ նոր գիտելիքի ձևավորումը։
Մարդու գիտակցությունը հիմնվում է մարդկանց միջև հաղորդակցման վրա, զարգանում է անհատական կենսական փորձի ձեռքբերմանը զուգընթաց և կապված է խոսքի հետ։ Գիտակցությունը ժառանգական ֆունկցիա չէ։ Ժառանգաբար հաղորդվում է միայն ուղեղի որոշակի գոյացությունների օգնությամբ գիտակցության առաջացման հնարավորությունը հասարակության մեջ։ Հետևապես, գիտակցությունը ուղեղի և մարդու հասարակական կյանքի արգասիք է։ Գտակցության առանձնահատկություններից մեկն այն է, որ արտացոլում է ոչ միայն իրականությունը, այլ հնարավորություն է տալիս ստեղծելու այնպիսի առարկաներ, որոնք կծառայեն իրենց կարիքների բավարարման ու կյանքի պայմանները փոխելու համար։ Գիտակցաբար են ընդանում հոգեկան գործունեության բոլոր ձևերը ՝ զգայությունը, ընկալումը, պատկերացումը, ուշադրությունը, մտածողությունը, հույզերը և կամքը: Գիտակցությունը հենվում է կոնկրետ և վերացական մտածողության վրա։ Կենսաբանական, սոցիալական և իդեալական պահանջմունքների հիմքի վրա ձևավորվում է ենթագիտակցությունը (ավտոմատացված, չգիտակցված հմտություններն ու վարքի ձևերը), գիտակցությունը (գիտելիքները, որոնք հաղորդակցվում են մյուս անհատներին), գերգիտակցությունը (ստեղծագործական ակտիվությունը, ինտուիտիվ վարքը)։
Գիտակցությունը գիտելիք է, որը խոսքերով, պատկերներով, գեղարվեստական ստեղծագործություններով կարելի է հաղորդել այլ անձանց։ Գիտակցությունն իրականացնում են գլխուղեղը, մասնավորապես մեծ կիսագնդերի կեղևը, լիմբիական համակարգը, ուղեղաբնի ցանցանման գոյացությունը։ Վերջինս իրականացնում է մեծ կիսագնդերի կեղևի գործունեության էներգիական կողմը։
Հատկություններ
- Հարաբերությունների կառուցում
- Ճանաչում
- Ապրում
- Ռեակտիվություն (արտաքին և ներքին ազդակներին պատասխանելու կարողություն)
- Զգայունակություն (զգալու և ապրումանկցելու կարողություն)
- Ակտիվություն
- Ընտրողականություն (գիտակցության մեջ արտացոլվում են առարկաների և երևույթների ոչ բոլոր և ոչ պատահական, այլ միայն հիմնական, կարևոր, բնութագրական առանձնահատկությունները, որոնց միջոցով դրանք տարբերվում են երևույթների և առարկաների այլ դասերից։ հաճախ արտացոլվող առանձնահատկությունները կապված են լինում արդիական պահանջմունքների, հետաքրքրությունների և գործունեության հետ)
- Անհատական բնույթ (ամեն մարդու գիտակցություն տարբերվում է այլ մարդկանց գիտակցություններից, ինչը պայմանավորված է մի շարք գործոններով՝ դաստիարակության պայմաններով, գենետիկական տարբերություններով, անձի դիրքորոշումներով և այլն)
- Ամբողջականություն
Մելոյան Լուիզա 